Augustinus, De libero arbitrio, LIBER PRIMUS. In quo mota..., CAPUT IX. - Stulti..., 19.
| 1 | A. Cum ergo ita homo constitutus atque ordinatus est, nonne tibi sapiens videtur? E. Nescio alius quis mihi sapiens homo videri possit, si hic non videtur. |
| 2 | A. Credo etiam te illud scire, plerosque homines stultos esse. |
| 3 | E. Hoc quoque satis constat. |
| 4 | A. At si stultus sapienti est contrarius, quoniam sapientem comperimus, quis etiam stultus sit, profecto iam intelligis. |
| 5 | E. Cui non appareat hunc esse, in quo mens summam potestatem non habet? A. Quid igitur dicendum, cum homo ita est affectus? deesse illi mentem; an, quamvis insit, eam carere dominatu? E. Hoc potius quod ultimum subiecisti. |
| 6 | A. Pervellem abs te audire, quibus documentis perceptum habeas, mentem inesse homini, quae suum non exserat principatum. |
| 7 | E. Utinam tuas istas partes facere velles: nam non mihi facile est sustinere quod ingeris. |
| 8 | A. Illud saltem facile est tibi recordari, quod paulo ante diximus, quemadmodum bestiae mansuefactae ab hominibus ac domitae serviant: quod ab eis vicissim homines, ut demonstravit ratio, paterentur nisi aliquo excellerent. |
| 9 | Id autem non inveniebamus in corpore: ita cum in animo esse appareret, quid aliud appellandum esset quam ratio, non comperimus; quam postea et mentem et spiritum vocari recordati sumus. |
| 10 | Sed si aliud ratio, aliud mens, constat certe nonnisi mentem uti posse ratione. |
| 11 | Ex quo illud conficitur, eum qui rationem habet, mente carere non posse. |
| 12 | E. Probe ista reminiscor ac teneo. |
| 13 | A. Quid? illud credisne, domitores belluarum nisi sapientes esse non posse? Eos enim sapientes voco, quos veritas vocari iubet, id est, qui regno mentis omni libidinis subiugatione pacati sunt. |
| 14 | E. Ridiculum est tales putare istos, quos vulgo mansuetarios nuncupant, vel etiam pastores aut bubulcos, aut aurigas, quibus omnibus domitum pecus subiectum videmus, et quorum industria indomitum subiici. |
| 15 | A. En igitur habes documentum certissimum, quo manifestum fiat inesse mentem homini sine dominatu. |
| 16 | His quippe inest; agunt enim talia, quae agi sine mente non possent: non tamen regnat; nam stulti sunt, neque regnum mentis nisi sapientium esse, percognitum est. |
| 17 | E. Mirum est hoc iam fuisse a nobis in superioribus confectum, et mihi quid responderem, non potuisse in mentem venire. |